Benoît Poelvoorde als God.
Deze Belgische film heeft als titel “Le tout nouveau Testament”.
Het is inderdaad een geheel nieuwe versie van het genoemde bijbelboek, die
bovendien zich in het hier en nu afspeelt. De film past volledig in de traditie
van het magisch realisme, zoals we dat kennen van de Belgische schrijver Hubert
Lampo en schilders als Paul Delvaux en René Magritte. Nadat de filosofie God al
dood heeft verklaard bij monde van Nietzsche, worden we nu weer wakker geschud.
Deze film is vergelijkbaar met de Nederlandse tragikomische film uit 1999 “Jezus is een Palestijn” van regisseur Lodewijk Crijns met o.a. Kim van Kooten en Hans Teeuwen. Ook daar wordt met de historische feiten
gespeeld en wordt de Verlosser of wedergeboren Christus in de huidige tijd
gesitueerd op een totaal onverwachte plaats. In die film landt Jezus boven op
een Bijlmerflat in een passagiersvliegtuig, maar lijkt het tegelijkertijd de
crash van de Israëlische Boeing tijdens de Bijlmerramp, die zoveel doden
veroorzaakte.
Wie had verwacht God , gespeeld door Benoît Poelvoorde, nog eens te zien als
een gewoon mens, een man in dit geval. Een man bovendien met allerlei onhebbelijkheden zoals
roken, bier drinken en zelfs vloeken en die … getrouwd is met een vrouw die het
appartementje schoon houdt. Iemand die bovendien woont in een woonflat in Brussel en
de wereld bestuurt en bestiert vanachter de computer. Het getuigt van enig surrealisme, want God
“werkt” in een lege afgesloten kamer met in het midden een tafeltje waarop een
oude computer staat. Daarmee sleutelt hij nog dagelijks aan zijn schepping. De
wanden van dit kamertje zijn tot de nok toe gevuld met archiefkasten, want van iedere
wereldburger bestaat een dossier.
De God in de film is geen verheven “stralende figuur met een mooie baard”
maar is lelijk en behoeftig in meerdere opzichten. Hij schept er een
vreemd genoegen in om de mensheid te confronteren met verdriet en ongeluk. Dat
is dan ook de reden dat zijn tienjarige dochter Ea tegen God in opstand komt en
uiteindelijk haar thuis ontvlucht met een missie om zes apostelen te zoeken.
Waarom zes wordt niet duidelijk. Het idee van de apostelen komt trouwens van
haar oudere broer Jezus, die allang overleden is en met wie het niet zo goed
afliep. Volgens God maakte hij er een zootje van, deze rebel en wereldverbeteraar.
We zien Jezus in de vorm van een heiligenbeeldje dat op een van de kasten in haar
slaapkamer staat. Ea beschikt over bovennatuurlijke gaven en kan bijvoorbeeld voorwerpen
met haar gedachten laten bewegen. Zo zien we aan tafel een glas melk verschuiven, zeer tot ongenoegen van God. Zij heeft ook de gave om het
beeldje Jezus weer tot leven te wekken en een gesprek met hem te voeren. Aan Jezus vertelt ze dan ook haar voornemen
om het huis te ontvluchten en Jezus vindt dat wel “cool”, maar adviseert haar om
apostelen om zich heen te verzamelen.
 |
God's dochter Ea, gespeeld door Pili Groyne
|
Die apostelen vindt ze, of beter gezegd trekt ze, willekeurig uit een van de
vele archieflades. Om in God's werkkamer te komen heeft ze stiekem de sleutel van hem gestolen terwijl hij sliep. Alvorens ze echter via de wastrommel (een soort van
wormgat naar de wereld) de wereld in trekt besluit ze eerst nog een opdracht in de
computer in te voeren en deze daarna “uit” te zetten. Die opdracht
komt erop neer dat ieder mens vanaf dat moment een instant telefoonberichtje
krijgt waarop een tijd staat in jaren, maanden, weken, dagen, uren en minuten die iemand nog te leven heeft. Die voorkennis zou de ultieme
vrijheid betekenen in de ogen van Ea.
De fundamentele onzekerheid over het doodsmoment houdt mensen namelijk in een soort
van wurggreep en voelen ze zich daardoor erg afhankelijk van God. God oordeelt namelijk over
leven en dood.
Na deze laatste boodschap wordt de
computer uitgezet, de kamer wordt afgesloten en de sleutel weggegooid. God
is volledig onthandt. Voor God is er geen enkele andere optie meer dan zich
onder de bevolking te mengen op zoek naar zijn dochter. Daar ontdekt hij hoe
de wereld er in werkelijkheid uitziet. De gewone burgers zien in hem echter
geen bijzondere persoonlijkheid en daarom belandt hij in rare situaties.
Ea gaat zoeken in de wereld en vraagt
vervolgens aan deze zes uitverkoren mensen of ze haar apostel willen worden. Het zijn
personen met uitgesproken ondeugden,
maar toch worden ze door EA gekozen. Zij heeft haar kinderlijke onschuld en
naïviteit behouden of is het haar hoge geestelijke status? Zij oordeelt
niet en ziet bij ieder mens meteen de hele levensgeschiedenis.
Zo is een van de
volwassenen een man die erg sexbelust is en graag naar vrouwelijk naakt kijkt in
allerlei peepshows en nachtclubs. We zien meteen in een soort van flashback de voorgeschiedenis van
deze man, die als kind aan het strand in het zand zit te spelen als er onverwachts
vanaf een zandduin een jong stralend meisje komt aanlopen. Dit beeld van
onmetelijke schoonheid slaat een gat in zijn ziel en maakt hem voor altijd
verslaafd aan vrouwelijk schoon. "Wat is daar nu verkeerd aan ?" zo lijkt de
regisseur te willen uitdragen.
Nog uitzonderlijker is een ander voorbeeld.
Hierbij gaat het om een man die we in een bosje zien liggen met een groot
geweer in de aanslag. Hij schept er genoegen in om mensen neer te schieten. Het
lijkt een dagelijkse routine te zijn geworden. Vervolgens zien we een jeugdfilm
van dezelfde man, die als kind ook alles wat leefde doodde. Dat begon “onschuldig”
met vliegen, muggen, kikkers maar ontwikkelde zich in de tijd. Ook hier geen zweem van
morele verontwaardiging. Het is gewoon zo. De eerste apostel die Ea vond was
trouwens een verwaarloosde man die een zwerversbestaan leidde. Aan hem vraagt
ze of hij alle gebeurtenissen wil
optekenen, zodat er een nieuw testament geschreven kan worden. Het
tragikomische is dat de dakloze eerlijk zegt dat hij niet zo goed kan schrijven
en dyslectisch is. Geen probleem, vindt Ea en zo gaat hij dan toch aan de slag
met aantekeningen maken. Hier en daar horen we hem in de film dan ook vragen
hoe een bepaald woord geschreven moet worden.
Tijdens de zoektocht ontdekken we
nog een andere bovenzinnelijke gave van Ea. Daaruit blijkt wel haar goddelijk
geestelijke afkomst. Zij weet namelijk dat ieder mens een uniek levenslied
heeft, zoals een helderziende de unieke kleuren van
een menselijk aura ziet. Ea legt haar oor aan de borst van ieder persoon en
luistert naar het hart. Daarna horen wij ook welk lied of melodie van deze
persoon is.
 |
Een aantal van de apostelen zoals Martine en haar gorilla.
|
Tijdens haar reis door de wereld (later achtervolgt door een woedende God) zien we de uitwerking van deze al eerder genoemde doodskennis
bij mensen. Een oudere ambtenaar die zijn leven lang alleen met cijfers
en boekhouden is bezig geweest, gooit zijn aktentas weg en gaat zijn passie volgen. Dat is de muziek die hij hoort
in de natuur en vooral bij vogels. Dankzij Ea kan hij opeens communiceren met
de vogels. Hij volgt de vogels tot in eenzame streken en dirigeert later een
hele zwerm vogels alsof zij zijn orkest vormen. Een geweldig mooi schouwspel op het
filmdoek.
Een andere gekozen persoon is Martine, een vrouw op leeftijd, en gespeeld
door Catherine Deneuve. Zij besluit haar man in de steek te laten en haar leven en
bed te delen met een bultrug-gorilla met wie zij een innige relatie onderhoudt (levensecht gespeeld en ook gefilmd). Op jonge mensen heeft de verkregen levenswijsheid
een totaal andere uitwerking. Zo zien we een jonge man, die weet dat hij nog
lang te leven heeft, voortdurend zijn leven op het spel zetten. Zo springt
hij uit het raam van een flat en later zelfs vanaf een brug en ook nog uit een
vliegtuig. Steeds weer is er een miraculeuze redding. God vergist zich niet!
In de film zitten vele magische realistische elementen. Het mooiste voorbeeld is een ogenschijnlijk afgehakte hand die
danst op tafel als een volleerde ballerina en uiteindelijk een andere hand vindt alsof het zijn geliefde
is. Ook zien we een enorme zwerm vogels die bewegen op de muziek en daarbij ogenschijnlijk georkestreerd
worden door iemand op de grond.
Een ander verrassend element is het beroemde schilderij van "Het laatste
avondmaal" van Leonardo Da Vinci, waarin Jezus is voor de laatste keer omringd wordt door zijn
twaalf apostelen. Zie hieronder.
Naarmate God’s dochter Ea erin slaagt meer apostelen te
bekeren, zien we deze ook verschijnen op het schilderij dat in de huiskamer
hangt van God’s appartement en waar zijn echtgenote steeds door verrast wordt.
Ea’s invloed in het leven van de verschillende apostelen is ook groot, omdat ze
hen nader tot de ware liefde brengt.
De vrouw van God speelt aan het eind ook
nog een sleutelrol als zij erin slaagt om in Gods kamer door te dringen om daar
te gaan poetsen. Ze ontdekt de computer die kennelijk een grote
aantrekkingskracht heeft en vrolijkt de wereld op een vrouwelijke manier op. Zo zien we bijvoorbeeld opeens bloemetjes aan de hemel.
Zo is ieder minuut verrassend, ontroerend en verbazingwekkend. Het is zoals
kunst bedoeld is: nooit alleen puur realistisch, maar ook niet alleen magisch, fantastisch.
Deze film houdt het midden tussen beide en is daarom zo boeiend.
Regisseur Jaco
van Dormael heeft een meesterwerk gecreëerd, dat alleen al door de technische
hoogstandjes heel tijdrovend en moeilijk moet zijn geweest. Het filmscript is
in nauwe samenwerking met schrijver Thomas Gunzig tot stand gekomen en is niet
op een boek gebaseerd.
De film werd in 2015 in Cannes onderscheiden met de “Quinzaine
des réalisateurs”
Geen opmerkingen:
Een reactie posten