maandag 6 maart 2017

De altruïstische revolutie komt eraan.



 Dat is althans de boodschap die de Franse wetenschapper en Boeddhistische monnik Matthieu Ricard ons wil doen geloven.
Zijn nu ook in het Nederlands uitgegeven boek “Altruïsme; de kracht van compassie” vormde het uitgangspunt van de kort geleden op NPO gepresenteerde documentaire: “The altruism revolution, uit 2015 en geregisseerd door Sylvie Gilman en Thierry de Lestrade. Deze documentaire werd rond het middernachtelijk uur uitgezonden waardoor veel mensen deze misschien gemist hebben. Heel jammer, want deze boodschap is een must voor alle mens- en maatschappijwetenschappers. 


Prachtig is daarbij om te zien, bijna aan het einde van de documentaire, hoe deze als boeddhistische  monnik geklede Fransman op het World Economic Forum in Davos in 2014 in allerlei bijzaaltjes meditaties en uitleg geeft bij zijn revolutionaire visie. Deze visie luidt:
De periode van “Greed is Good” is voorbij. Oftewel egoïsme en hebzucht die aan de basis staan van ons liberale, mondiale kapitalistische en financiële systeem is definitief passé. Iedere ondernemer en ook ieder bedrijf zal moeten leren inzien en dat kan door zijn empathisch vermogen te ontwikkelen, dat ieders handelen consequenties heeft voor de ander, het milieu en de planeet. We zullen dus heel goed moeten nadenken (en voordenken) hoe we ons bedrijfsmatige handelen op een verantwoorde en duurzame manier vorm geven. De beste manier om dat empathisch vermogen te ontwikkelen blijkt de meditatie te zijn. Regelmatig een paar keer een half uur per week mediteren verandert de hersenpatronen van mensen en maakt ze bewuster, toleranter, alerter en vooral invoelender & inclusiever. Ik, de mensheid en de aarde zijn één"!  
We weten al heel lang dat egoïsme een diepe drijfveer of wilsimpuls van de mens is. Veel van het menselijk denken, voelen en handelen is vanuit eigenbelang ingegeven. Hoe profiteer ik er het meeste van? Daarnaast weten we echter sinds enkele decennia en dankzij gedegen wetenschappelijk onderzoek dat de mens ook heel altruïstisch kan zijn. Dankzij zijn empathisch inlevingsvermogen kan hij meevoelen hoe het met de medemens is en is hij/zij bereid actie te ondernemen en door middel van samenwerking om problemen van anderen op te lossen. Bij altruïsme staat het belang van de ander/gemeenschap voorop en bij egoïsme het eigenbelang. Deze uitgesproken oer-motieven zijn ogenschijnlijk tegengesteld en dus lijkt het paradoxaal dat beide drijfveren tegelijkertijd in een mens aanwezig zijn.


Het psychologisch en sociologisch onderzoek naar gedrag bij volwassenen heeft altruïsme eenduidig aangetoond. Daarna rees de vraag of het een kwestie was van aangeleerd gedrag of natuurlijk, aangeboren gedrag? Zelfs al bij baby’s van 3 maanden, die wat opvoeding betreft nog bijna blanco zijn, treffen we vormen van altruïstisch gedrag aan. Dus de conclusie is dat altruïsme een aangeboren eigenschap is. Uit het vele grondige primatenonderzoek van de Nederlandse wetenschapper Frans de Waal is vastgelegd, dat bonobo’s en chimpansees ook allerlei vormen van altruïstisch gedrag vertonen. De conclusie moet dan ook zijn dat dit altruïsme al een verre evolutionaire oorsprong heeft bij de gemeenschappelijke voorouders van mensapen en primaten.
 
Het naast elkaar bestaan van egoïsme en altruïsme blijkt ook het resultaat te zijn van onze evolutie, waarbij het altruïsme en de empathie vooral uitgaat naar de eigen groep, de familie  en je vrienden & bekenden. Voor de buitenstaander en de anderen heb je dat sociale gevoel van inleven niet . Integendeel , je bent misschien zelfs blij als de tegenstander , de andere voetbalclub, heeft verloren en jouw club heeft gewonnen.
De empathie voor de eigen groep maakt het samenwerken en solidaire handelen mogelijk. Kun je dat gebied dan ook uitbreiden?  Kun je meer mensen tot “jouw groep” laten behoren? Kun je ook vriendelijkheid en compassie ontwikkelen?
Dat blijkt inderdaad zeer goed te kunnen en op een effectieve manier door middel van meditatie. Veel experimenten met ervaren meditatiebeoefenaren hebben aangetoond dat bij hen de gammagolven steeds intensiever worden, in plaats van de gebruikelijk alfa- en bêtagolven. Dat wijst op een  ontspannen en stabiele alertheid. Daarnaast blijkt dat tijdens meditaties bepaalde hersengebieden die emoties en vriendelijkheid reguleren actiever zijn. Dat werd een belangrijke wetenschappelijke doorbraak, want nu is aangetoond dat de mentale activiteit van mensen invloed heeft op en leidt tot structurele en functionele veranderingen  in de hersenen. Met andere woorden:  “ieder mens kan zijn eigen geestesgesteldheid op een positieve manier beïnvloeden”.  Denk niet dat dergelijke effecten alleen optreden bij zeer ervaren mediterenden, die jarenlang geoefend hebben. Het is extra hoopvol, om te weten dat deze effecten al optreden bij relatief onervaren beoefenaren. Twee weken oefenen en in totaal opgeteld misschien 7 uur mediteren blijkt al te leiden tot deze positieve veranderingen.  De afgelopen decennia zijn er daarom vele experimenten geweest met probleemjongeren en ook met delinquenten in gevangenissen wiens gedrag sterk veranderde door gerichte meditatie. In de documentaire zien we zelfs voorbeelden van een problematische zwarte lagere school in de VS waar dagelijkse meditatie, aandachts- en ademhalingsoefeningen heel veel vooruitgang heeft opgeleverd in sociaal en leergedrag van de kinderen. Het werkt ook hier.   
Daarnaast heeft onderzoek ook aangetoond dat er een soort magische besmettelijkheid is als het gaat om vriendelijkheid. Als iemand vriendelijk is voor een ander werkt dat heel sterk door. We geven dat gevoel als het ware weer door aan de volgende en raken zo allemaal een beetje besmet met vriendelijkheid. Vriendelijkheid is altijd ontwapenend en besmettelijk.
Dat zijn dus de ingrediënten voor een altruïstische revolutie !       
Zie hieronder de hele documentaire.


Geen opmerkingen: